پیشنهاد تئاتر| نقد و بررسی نمایش «حیاط خانه ما»
روزنامه هفت صبح، احمدرضا حجارزاده | نمایش‌های کودک و نوجوان به دلیل مفاهیمی که قرار است به مخاطبِ هدف خود منتقل بکنند، حساسیت و مهارت بیشتری را نسبت به گونه‌های دیگر نمایشی می‌طلبند. بسیاری از این‌دست نمایش‌ها به قصد سرگرمی و شادسازی بچه‌ها تولید و روانه صحنه می‌شوند اما اگر نمایشی هر دو وجه سرگرمی و آموزش را در نظر بگیرد، دیگر نورِ علا نور است و این همان‌ست که در نمایش زیبای «حیاط خانه ما» اتفاق افتاده؛ یک نمایش شاد و موزیکال کاملا ایرانی برای بچه‌های ایرانی که در عین حال حرفهای بسیاری برای گفتن دارد.
«حیاط خانه ما» به کارگردانی وحید خسروی، نمایشی است با شخصیت‌های متنوع و متعدد ولی نکته جالب توجه آن که اجرای همه نقش‌ها را تنها یک بازیگر برعهده دارد؛ امیرحسین انصافی، بازیگر توانمند و خلاقی که از قضا برای بازی در همین نمایش، جایزه برگزیده جشنواره تئاتر کودک و نوجوان همدان را کسب کرد. نمایش با ورود او در مقام راوی یا نقالِ قصه‌گو به صحنه آغاز می‌شود، در حالی که کتاب بزرگی به همراه دارد.
آقای قصه‌گو با شعر و ترانه‌های شاد و همراهی تماشاگران کتاب را روی میزِ کوچکش باز می‌کند و همزمان با بازشدن کتاب، دکورِ عروسکی و جذاب نمایش پدیدار می‌شود. صفحه اول، نمای کاملی از خانه ما که در واقع یک خانه قدیمی است و شاید بچه‌های نسل امروز چنین خانه‌هایی را به خواب هم ندیده باشند اما این دلیل نمی‌شود که با خانه‌های نسل گذشته آشنا نشوند و اصلا رسالت نمایش «حیاط خانه ما» همین است؛ پیوند بچه‌های نسل امروز با خانه‌های قدیمی و سبک زندگی و فرهنگ اصیل ایرانی در روزگارِ گذشته.
از این منظر، نمایشی که خسروی نوشته و کارگردانی کرده، توجه دو گروه از تماشاگران را به خود جلب می‌کند. نخست بچه‌های نسل جدید ـ متولدان دهه‌های هفتاد به‌بعد ـ را به واسطه زبانی جذاب، نمایشی و طنزگونه با زندگی پدران و مادران دیروز و بهتر که بگوییم پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های‌شان آشنا می‌کند و از سوی دیگر، برای تماشاگران بزرگسال و قدیمی‌ترها ـ متولدان دهه‌های شصت به‌قبل ـ بسیار خاطره‌انگیز و تماشایی خواهد بود.
«حیاط خانه ما» حوضِ پُر از ماهی دارد، خروسِ سحرخیز دارد، دوچرخه قشنگ دارد، بندِ رخت برای آویختنِ لباس‌های شُسته دارد و از همه مهم‌تر یک درختِ گیلاس دارد که قصه از گیلاس‌های آن شروع می‌شود؛گیلاس‌هایی که باید قرمز باشند، ولی زردند! چرا؟ چون رنگِ قرمزِ گیلاس‌ها دوست دارد به جاهای دیگر سفر و جای مناسبِ خود را پیدا بکند. از این لحظه بچه‌های تماشاگر با قرمزی و ماجراهای بانمکش همراه می‌شوند اما حین تعقیب قصه، از شیوه‌های متفاوت قصه‌گویی، نقالی و نمایش‌های تخته‌حوضی نیز لذت می‌برند.
انصافیِ جوان پر از شور و تحرک تمام نقش‌ها را یک‌تنه اجرا می‌کند، بدون آن‌که حتی برای یک بار دچار اشکال و اشتباه بشود. او برای هر نقش ـ که با عروسک‌های ساده و دلربای مژده ذکریاپور جان گرفته‌اند ـ یک صدای منحصربه‌فرد طراحی کرده و با صدا و میمیک خود به آن شخصیت ویژه‌ای بخشیده. از سوی دیگر، سرعت عمل انصافی در تعویض نقش‌ها و صدای شخصیت‌ها ستودنی است. به ویژه این‌که او موظف است هنگام اجرای نقش‌ها، دکور نمایش را تغییر بدهد و رنگِ برخی اشیا را عوض بکند.
مثل رنگِ آبِ حوضِ حیاط، رنگِ دوچرخه، لباس، تاجِ خروس و البته گیلاس‌های روی درخت که مهارت فراوانی می‌خواهد تا مانع از بروز هر خطایی و افشای رمز و راز تکنیک‌های صحنه بشود.نمایش «حیاط خانه ما» در نویسندگی و کارگردانی هم حائز اهمیت و تحسین‌برانگیز است. در نمایشنامه این اثر،که با اقتباس از داستانی به همین نام نوشته زهره پریرخ، توسط وحید خسروی به نگارش درآمده،کارگردان نمونه‌های نوستالژیکی از زندگی گذشته نه چندان دورِ ایرانیان را آورده که امروزه دیگر منسوخ شده‌اند و خبری از آن آداب و رسوم نیست.
مگر در برخی شهرهای دور که هنوز سبک زندگی سنتی خود را حفظ کرده‌اند. در کارگردانی نمایش نیز استفاده از شیوه‌های رایج نمایش‌های ایرانی در اجرا بر جذابیت و اصالت نمایش افزوده است؛ شیوه‌هایی مثل نقالی، زن‌پوشی، پرده‌خوانی و… که گرچه خوشبختانه هنوز کاملا از بین نرفته‌اند، ولی مدت‌هاست کمرنگ شده و در آستانه فراموشی‌اند و نگارش، کارگردانی و اجرای چنین آثار درخشانی می‌تواند فرصتی باشد برای حفظ و احیای آن میراث کهنِ فرهنگی و هنری.
با وجودی که نمایش «حیاط خانه ما» اثری به شدت درست و کامل است اما اگر بخواهیم پیشنهادی برای بهترشدن آن داشته باشیم، می‌توان به تک‌بعدی‌بودن دکورِ نمایش اشاره کرد. شاید خوب‌تر بود دکوری به این زیبایی، قابلیت چرخش و حرکت به دو سمت چپ و راست را می‌داشت تا فرصت تماشای درختِ گیلاس فقط مختص بخش محدودی از تماشاگران نباشد و همه بتوانند از تغییر رنگِ درختِ گیلاس شگفت‌زده بشوند یا دست‌کم می‌شد دو درخت گیلاس را در دو سوی حیاط خانه تعبیه کرد تا از هر طرف این اتفاق قابل تماشا باشد.
با وجود این ضعفِ کوچک، چیزی از ارزش‌های شایسته نمایش «حیاط خانه ما» کم نمی‌شود و همچنان می‌توان آن را نمونه‌ای حرفهای و ستایش‌برانگیز از نمایش‌های ایرانی و آیینی برای مخاطب کودک و نوجوان امروز دانست.
طراح و کارگردان: وحید خسروی
بازیگران: امیر حسین انصافی
مکان و زمان اجرا: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان/ ساعت ۱۶:۱۵
