وقتی خوانندههای پاپ و رپ از اعتقادات میخوانند
روزنامه هفت صبح، علی رستگار | چند روز پیش مهراد جم از خوانندگان پاپ داخل کشور تک آهنگی منتشر کرد به نام «سردار». ترانه این آهنگ در رثای شهید قاسم سلیمانی سروده شده با شعری از یاحاکاشنی و مهدی امامی و با آهنگسازی مهدی جهانی. این اثر به سفارش دفتر موسیقی و سرود سازمان صداوسیما تهیه شده که اتفاق مهمی است. چرا؟ چون مهراد جم هنوز به طور رسمی وارد حلقه خوانندههای مجاز کشور نشده.
این خواننده قبلا چند تک آهنگ با تنظیم مسعود جهانی منتشر کرده بود که «هیت» هم شدند اما خب تلاشهای او برای دریافت مجوز و برگزاری کنسرت ناموفق بود تا همین جمعه گذشته که اولین کنسرت رسمی او در کیش برگزار شد. در این مدت البته دیگر خوانندههای پاپ هم آثاری با همین مضمون تولید کردهاند مثل تک آهنگ «قاسم هنوز زنده است» از غلامرضا صنعتگر که البته این مورد با مهراد جم یک مقدار متفاوت است.
صنعتگر از جمله خوانندگانی است که قبلا بارها در برنامههای مختلف تلویزیونی حاضر شده و چند مرتبه ترانههای مناسبتی و مذهبی هم از او شنیده بودیم اما به طور کلی سبک و سیاق کارهای مهراد جم متفاوت است. قبلتر هم دیده بودیم که بعضی خوانندههای پاپ که فضای کارهایشان شاید با آثار مرسوم و قانونی موسیقی کشور فاصله دارد، به واسطه انتشار همین آهنگهای مناسبتی و مذهبی توانستند نظر مساعد دستگاههای نظارتی موسیقی را برای دریافت مجوز و فعالیت قانونی جلب کنند.
البته این گزاره نافی خلوص و حسن نیت سازندگان آن نیست اما خب مواردی را هم سراغ داریم که به تدریج مشخص شده شالوده فکری آن خواننده با ماهیت اثری که ارائه داده متفاوت بوده مثل ماجرای آهنگهای «قهرمان» و «شهدا» و «انرژی هستهای» از امیرتتلو که نیت او بعدها برای حامیانش مشخص شد. با این مقدمه میخواهیم بررسی کنیم که سالهای اخیر کدام خوانندگان بازار غیررسمی موسیقی داخل کشور سعی کردند با این روش بین خوانندههای مجاز برای خود جا باز کنند و تجربه کدامیک موفق بود.
*** حبیب محبیان
حبیب محبیان خواننده مشهور لس آنجلسی در سال ۱۳۸۸ بعد از نگارش نامهای خطاب به محمود احمدینژاد رئیس جمهور وقت به کشور بازگشت. او رفت در رامسر ساکن شد و از یکسال بعد اقداماتی را برای دریافت مجوز شروع کرد. تلاشهای او اما از دم ناموفق بود و حتی آیت الله احمد خاتمی امام جمعه موقت تهران در تیرماه ۸۹ گفت ایران جای خوانندههای لسآنجلسی نیست. حبیب در این فاصله تلاش کرد با خواندن ترانههایی مثل «عشق خدایی» در نکوداشت مقام شهدا و همینطور آهنگ انقلابی «الله اکبر» و آهنگ «غدیر خم» رضایت دستگاههای ذیربط را جلب کند که موفق نبود.
او حتی با سمیر زند (از فرزندان آیت الله خزعلی) هم آهنگ خواند که بعد با هم به اختلاف خوردند و این مسیر هم به جایی نرسید. حبیب محبیان حتی یک مرتبه در سال ۹۳ هنگام ضبط یک موزیک ویدئو بازداشت و با تودیع قرار وثیقه آزاد شد. در نهایت اینکه حبیب در خرداد ۱۳۹۵ در کتالم رامسر درگذشت. با برگزاری مراسم ترحیم و تدفین او در تهران مخالفت شد اما یکسال بعد برای اولین بار ترانهای از او به نام مرگ قو از شبکه استانی اصفهان پخش شد.
*** محسن چاوشی
محسن چاوشی از جمله خوانندگان زیرزمینی موسیقی پاپ بود که چند سال در انتظار دریافت مجوز ماند اما از همان آلبوم اول یک اثر با مضمون باورهای مذهبی و اعتقادی در کارهایش جای میداد. این اقدام علاوه بر اینکه برآمده از اعتقادات قلبی او بود میتوانست شانس او را برای دریافت مجوز بیشتر کند که دست کم در پنج سال اول فعالیتهای او نتیجه نداد. چاوشی در آلبوم اول یعنی نفرین ترانهای داشت به نام غریب مادر در رثای شهدای کربلا.
در آلبوم دومش یعنی خودکشی ممنوع ترانه کلاغ رو سیاه را داشت که از زبان یک زائر امام رضا سروده شده بود. در آلبوم متاسفم آهنگی به نام فلسطین با شعر امیر ارجینی داشت تا رسید به آلبوم گروهی سلام آقا که به مناسبت فرا رسیدن ماه محرم منتشر شد و علاوه بر چاوشی، محسن یگانه و بنیامین و محمد علیزاده و رضا صادقی و … هم در آن حضور داشتند. کمی بعد آلبوم گروهی هشت هم به مناسبت میلاد امام رضا (ع) با حضور چاوشی و حامی و رضا صادقی و علی اصحابی و بابک جهانبخش و رضا یزدانی و … بیرون آمد. چاوشی البته یک سال قبل از این دو آلبوم یعنی در سال ۱۳۸۷ مجوز آلبوم یه شاخه نیلوفر را گرفته بود.
*** محسن یگانه و رضا صادقی
خوانندههایی مثل محسن یگانه و رضا صادقی هم از همان سالهای اول که اصطلاحا خوانندههای زیرزمینی بودند ترانههایی با مضامین اعتقادی و مذهبی میخواندند. البته در اینکه تولید آثار نشات گرفته از اعتقادات شخصی آنها بود تردیدی نیست اما محتمل است که این آثار مثل یک ریسمان نامرئی آنها را به مارکت رسمی موسیقی وصل کرده. به طور مثال محسن یگانه در سال ۸۶ آهنگ جمعه را در ستایش صاحب الزمان (عج) خواند یا در همان سال تک آهنگهای کربلا و شهید منتشر شد که در فاصله کوتاهی تیتراژ برنامه ماه عسل به او سپرده شد. این اتفاقات یکسال قبل از انتشار اولین آلبوم مجوزدار او یعنی نفسهای بیهدف افتاد. همینطور رضا صادقی سالها قبل از اینکه آلبوم پیرهن مشکی مجوز بگیرد ترانههایی مثل یامولا را منتشر کرده بود.
*** شادمهر عقیلی و گروه آریان
شادمهر عقیلی و گروه آریان با اندکی تقدم و تاخر در موسیقی پاپ دهه ۷۰ شمسی گُل کردند و به کلی فضای موسیقی پاپ آن دوران را عوض کردند. شادمهر عقیلی در سال ۷۴ تک آهنگی به نام شام غریبان را به صورت غیررسمی منتشر کرد که خیلی شنیده نشد و کمی بعد آلبوم اینسترومنتال بهار من را با مجوز رسمی منتشر کرد اما اتفاق بزرگ زندگی او آلبوم مسافر در سال ۱۳۷۷ بود که یکی از ارکان موفقیت این آلبوم ترانه یاس در ستایش حضرت زهرا(س) بود که علاوه بر ارزش هنری بالا در تعدیل نگاههای سختگیرانه آن دوران نسبت به او تاثیر بسزایی داشت. همینطور گروه آریان که به علت فضای ریتمیک و شاد و البته نوازندگی و همخوانی زنان خیلی تحت فشار بودند، آهنگ مولا علی جان در آلبوم گل آفتابگردون جای دادند که تا حدودی در کاهش فشارها روی این گروه موثر بود.
*** امیر تتلو و خوانندههای رپ
ماجرای امیر تتلو را که پیشتر اشاره کردیم. او در مقطعی به خواندن آهنگهایی مثل «خونه خوبه» و «شهدا» و «قهرمان» روی آورد که برای گرفتن مجوز نتیجه بخش نبود. تتلو حتی با وساطت شخصی به نام احسان میثم محمد حسنی (از فعالان اصولگرا و برادر احسان محمدحسنی مدیرعامل موسسه اوج) روی ناو ارتش موزیک ویدئوی «انرژی هستهای» را ضبط کرد و به دیدار ابراهیم رئیسی رفت که هیچکدام به برگزاری کنسرت ختم نشد.
البته در چند مراسم رسمی که بانی آن محافل رسانهای اصولگرایان بودند مثل جشن فارس پلاس حاضر شد و از سوی ضرغامی و ذوالنور و رسایی مورد تقدیر قرار گرفت اما خب به آنچه میخواست نرسید. از نسل تتلو و خوانندگان رپ که از نیمه دهه ۸۰ شمسی به شهرت رسیدند خیلی قبلتر از تتلو، سروش لشگری(هیچکس) در آهنگ «پرچم» و گروه زدبازی با آهنگ «آماده باش» با مضامین ضد آمریکایی و بعدها یاس با آثار اجتماعی سعی کرده بودند در بازار رسمی موسیقی برای رپ هم جا باز کنند که نشد.