دختران تاج، ‌اولین شش‌‌ تایی عالم!

روزنامه هفت صبح، ابراهیم افشار | یک: ‌پیشروترین کشوری که برای اولین‌بار در جهان تیم فوتبال زنان تشکیل داد، ایتالیای مدل ۱۹۷۰ بود. تقریبا ما نیز همزمان با آنها به توسعه فوتبال بانوان پرداختیم اما روزگار قصه دیگری برای ما ساز کرد. در اواخر دهه چهل شمسی که تیم دختران تاج ما، دیهیم را شش‌‌تایی کرد اروپا نیز نخستین قدم‌‌ها را برای توسعه فوتبال بانوان بر‌‌داشت. ابتدا از ایتالیای زیبا. از قضا آنجا هم از ازل با تمسخر و ملامت مردانه آغاز شد.

اواسط دهه چهل شمسی که طفلی علی دانایی‌‌فرد برای توسعه تکنیکی دختران تهران از جان مایه می‌‌گذاشت و آنها را عین دختر خودش میترا دوست می‌‌داشت، همزمان یک زن مبلغ مذهبی ایتالیایی در آفریقا برای احقاق حقوق زنان سیاهپوست می‌‌جنگید و همو بود که یک روز هوس کرد کلیسایی برای قبایل مائومائو بسازد اما نتوانست پولی فراهم کند. پس به وطنش برگشت تا از مردم کشور خود کمک بگیرد. او یک روز در خانه خانم «والری روکی»-که بعدها عنوان بنیانگذار فوتبال زنان ایتالیا را به‌خود گرفت- را به‌صدا درآورده و از او کمک خواست. والری به فکر برگزاری یک مسابقه فوتبال بین دو تیم از بازیگران دو کلوپ تئاتر میلان افتاد تا درآمد آن را به کلیسای مائومائو اختصاص دهد اما مشکل این بود که بازیگران پرکرشمه میلانی با وجود پول خوبی که به آنها اختصاص می‌‌یافت، پیشنهاد خانم روکی را رد کردند.

دلیل آنها ترس از صدمه خوردن بود و اینکه ممکن است به پوست زیبای‌‌شان آسیبی وارد شود و بدن‌‌شان از ریخت بیفتد خدای ناکرده. روکی سپس چاره را در این دید که از همکلاسی‌‌های دختر ۱۵ساله خود کمک بگیرد و چنین شد که بازی این دو تیم دخترانه بچه‌‌محصل، یک میلیون لیر ایتالیا نصیب او کرد و همه‌‌اش را تمام و کمال در اختیار مبلّغ مذهبی پاپتی گذاشت تا برود برای سوگلی‌‌های سیاهش کلیسا بسازد. از آن پس دیگر والری از فکر راه‌‌اندازی فوتبال بانوان بیرون نیامد. اندکی بعد فوتبال زنانه از ایتالیا به انگلیس و سپس به اروپای شرقی رفت و زنان یوگسلاوی و مجارستان و رومانی را هم به فکر تشکیل تیم انداخت.

دو: دختران عشق‌‌فوتبال ایرانی هم مثل اروپایی‌‌ها از ازل بیچاره بودند. آنها ابتدا مجبور شدند به‌عنوان یار رزرو یا چرخ پنجم در کنار برادرها و بچه‌‌محل‌‌های چشم‌‌پاک، در تیم‌‌های محلاتی کوچه و خیابان خود بازی کنند و عطش عمیق خود را نسبت به سحر فوتبال بخوابانند. تازه اگر خیلی شانس می‌‌آوردند و فیکس می‌‌شدند نهایتش در نقش گلر بیکاره خفته در قلعه، مشارکت می‌‌جستند. بعد از بالا رفتن تب فوتبال در ایران و درخشش تیم ملی مردان در آسیا ۱۳۴۷، میزان علاقه زنان به فوتبال -چه برای تماشای بازی‌‌های باشگاهی تهران در سکوهای امجدیه و چه روی آوردن فیزیکی به این رشته محبوب- افزایش یافت و مقامات فوتبال ایران را بر آن داشت که در نیمه‌دوم دهه ۴۰ گروهی از زنان مستعد را برای آموزش مربیگری فوتبال به کلاس‌های آموزشی فیفا در ژاپن اعزام کنند. آنها چه خوش‌‌طالع بودند که توانستند در طول برگزاری کلاس‌ها، به تماشای مسابقات فوتبال زنان ژاپنی با حریفان خود (سنگاپور، هند و کره‌‌جنوبی) که در محل برگزاری کلاس‌های فیفا برگزار می‌‌شد بنشینند و کیفور شوند و بعد از بازگشت به ایران، به مسئولین فوتبال کشور که تصمیم به راه‌‌اندازی جدی فوتبال زنان داشتند، مدد برسانند.

سه: همزمان با تلاش‌‌های خانم والری در ایتالیا برای تشکیل تیم فوتبال بانوان، باشگاه تاج تهران نخستین کلوپی بود که در سال ۱۳۴۷ با دعوت از دختران عشق‌‌فوتبال، برای آنها کلاس‌های تمرینی گذاشت و تیم خود را علنی تشکیل داد. ‌دختران تاج در آن روزها برای خودشان قدرقدرتی بودند؛ چنان پراشتیاق و پراستعداد که در اولین بازی فوتبال باشگاه‌های زنان تهران در سال ۱۳۴۹، تیم دیهیم را شش‌‌تایی کردند و سیر نشدند. طفلک شهناز فدایی، گلر دیهیم را بگو که در این بازی از دست دختران تاج چه‌‌ها نکشید. بازی چنان یکطرفه بود که توپ حتی یک‌بار هم به دست‌‌های گلر تاج نخورد!

حالا که تاج احساس سرکردگی می‌‌کرد نوبت به باشگاه‌‌های پرسپولیس، دیهیم، عقاب و پاس نیز رسید که برای برگزاری کلاس‌های آموزشی به فوتبالیست‌‌های زن، اعلام حضور کرده و تیم تشکیل بدهند. البته تکلیف تیم فوتبال زنان پاس از بقیه سوا بود چون آنها با کمک گرفتن از ورزشکاران خانواده‌‌های نظامی به‌ویژه افسران شهربانی، تشکیلاتی‌‌تر به میدان آمدند. حالا دیگر تیم فوتبال زنان پرسپولیس هم احساس بلندپروازی داشت که برای عقب نماندن از رقیب خود تاج، ابتدا زیرنظر آلن راجرز مربی تیم مردان این کلوپ آموزش می‌‌دید و گاهی کاپیتان چشم‌‌تیله‌‌ای‌‌شان علی‌‌آقا پروین نیز به او در کار مربیگری یاری می‌‌داد. قرمزها با چهره‌‌هایی چون مریم دبیر، مولود محمدرضایی، پروانه حسینی، فرشته ناصری، ثریا امیری، رویا رادفر، عفت محمدی، هنگامه افشار (کاپیتان)، مهشید مهاجری، فروزان رادفر و شهناز نصرآبادی تیم قابل اعتنایی تشکیل داده بودند و می‌‌خواستند تا آخر خط بروند. بروند و صندلی‌‌ها را پاره‌‌پوره نکنند.

چهار: در حالی‌که فرسنگ‌‌ها دور از ایران ایتالیای خانم والری سخت به‌دنبال توسعه فوتبال بانوان خود بود تاج نیز در ایران حریف می‌‌طلبید. چنین شد که خدا در و تخته را جور کرد و اولین بازی بین‌‌المللی فوتبال زنان در ایران، با دعوت از تیم منتخب زنان ایتالیا فراهم شد و در این راه البته موسسه انجمن دوشیزگان و بانوان با همکاری مجله بانوان در تهران تصمیم گرفت با حمایت آژانس هواپیمایی اسکاندیناوی (SAS) این مسابقه را در روز جمعه ۱۷ اردیبهشت ۱۳۵۰ برگزار کند که ستاره‌‌های میلانی آمدند و ۲ هیچ هم از سد میزبان گذشتند. میزبانی که شش‌‌تا شش‌‌تا به حریفان داخلی گل می‌‌زد. در این بازی خط حمله‌‌اش چنان سترون شده بود که بهترین بازیکن زمینش ژنیک شهبازیان دروازه‌بان تاج بود و مانع گلباران شدن و هتک حرمت دروازه خود شد. تیم ملی زنان ایتالیا ‌همچنین در این سفر یک بازی دیگر با منتخب باشگاه‌‌های تهران انجام دادند و اولین تیم کلنی فوتبال زنان ایران را ۵-صفر بردند.

پنج: هنوز فوتبال زنان، خرده‌‌فرهنگ مردانه داشت و نمونه‌‌اش تیتر رسانه‌‌ها بود که وقتی تیم ملی زنان ایران از تیم ملی بانوان ایتالیا ۵ گل خورد با پوزخند مردان ملامتگرا مواجه شد. حتی تیتر نشریه آوانگارد کیهان‌‌ورزشی در شماره ۲۵ اردیبهشت ۱۳۵۰ هم از این بازی، یک رویکرد «ضدفمینیستی» داشت: «دختران فوتبالیست ایتالیا نمایشی مردانه از فوتبال دادند.» پیروز شعارغفاری گزارشگر خوشفکر ورزش در توصیف یکطرفه بودن بازی نوشت «تیم بانوان تهران در سراسر بازی فقط ۴ بار توانستند از خط نیمه‌‌میدان، آن‌ورتر بروند!»

بازی دختران فوتبالیست ایرانی که منتخبی از باشگاه‌‌های تاج، پاس، انجمن و دیهیم بودند فقط پنج هزار نفر تماشاگر داشت. بدتر از همه قیافه بی‌‌تفاوت محسن زمانی داور بازی بود که انگار داشت بازی کودکان را از روی شکم‌‌سیری قضاوت می‌‌کرد. بازیکنان ایتالیا ۹ نفره روی دروازه تهران حلقه زده بود و در کار دفاعی، تنها از دروازه‌‌بان و یک دفاع پوششی خود سود می‌‌بردند. در تمام وقت نخست، دختران تهران فقط یک بار موفق شدند مقابل دروازه استایلا حضور یابند که نتیجه این حمله، دو کرنر بی‌‌حاصل بود. البته ایران بعد از گل سوم ایتالیا در دقیقه ۳۷ یک حمله توفیق‌‌آمیز هم داشت که صاحب یک ضربه غیرمستقیم درون ۱۸‌قدم حریف شد و آن را هم فریده رضوی بسیار زیبا شلیک کرد اما دروازه‌‌بان ایتالیا با پرش بلندی مهار و مانع از ورود توپ به دروازه شد.

شش: بازی دوستانه بانوان فوتبالیست ایران و ایتالیا در سال ۱۳۵۰ چنان فوتبالیست‌‌های زن ایرانی را سرخورده کرد که دیگر تا مدت‌‌ها خبری از آنها نبود. تا اینکه ۹ ماه بعد کیهان‌‌ورزشی در شماره ۳۰ بهمن ماه خود یک آگهی عجیب و غریبی درباره فوتبال بانوان چاپ کرد که نشان می‌‌داد اوضاع چقدر کشمشی است! دختران عشق‌‌فوتبال که سکوت و رکود رشته مورد علاقه خود را تاب نمی‌‌آوردند چنان به خود پیچیدند که تصمیم گرفتند با چاپ آگهی گردهمایی فوتبالی زنان در نشریات ورزشی کشور، خود برای پیدا کردن علاقه‌مندان آستین بالا بزنند. آنها حاضر بودند از جان مایه بگذارند تا تیم‌‌هایی تشکیل دهند و چرخ‌‌های فوتبال زنان را روغن‌‌کاری کنند. کیهان ورزشی در شماره ۹۳۰ خود در کادری کوچک با تیتر «نشانی یک دختر» نوشت:

-«دخترخانمی به کیهان آمد و اعلام کرد که علاقه‌مند به گردآوری دختران فوتبالیست است تا تیمی تشکیل دهد و آن را به یک باشگاه خوب معرفی کند. او گفت باشگاه خود را رها کرده و اکنون برای دختران دوستدار فوتبال، باشگاه خوبی پیدا کرده و باشگاه تازه مایل است که تیمی از دختران فوتبالیست داشته باشد. او که از تیم قبلی استعفا داده، یکراست سراغ باشگاه جدید می‌‌رود و به مدیران این باشگاه پیشنهاد تشکیل تیم دختران می‌‌دهد و از قرار معلوم رهبران آن کلوپ نیز از این پیشنهاد بدشان نمی‌‌آید ولی به او می‌‌گویند: «ما تنها برای تو نمی‌‌توانیم تدارک زمین و لباس و غیره برای تمرین ببینیم، بنابراین شما می‌‌توانید چند نفر خانم دیگر را پیدا کنید و هر گاه هفت،هشت نفر شدید، همه چیز در اختیارتان خواهیم گذاشت.» حالا این دخترخانم دنبال چند دختر علاقه‌مند می‌‌گردد و از ما خواسته است که نشانی‌‌اش را چاپ کنیم تا دوستداران شرکت در این تیم فوتبال، با او مکاتبه کنند: (خیابان ایران. کوچه باغ بزرگ. شماره ۶)».

هفت: فوتبال بانوان ایران اگرچه از ابتدا با تمسخر و ملامت شدید جامعه مردسالار ایرانی مواجه شد اما به مرور راه خود را یافت. حالا دیگر نه فقط در تهران که در شهرستان‌‌ها هم علاقه‌مندان بسیاری از سر و کول هم بالا می‌‌رفتند. نخستین ولایت پیشگام بندرانزلی بود که با وجود همه دشواری‌‌ها و مزاحمت‌‌های جامعه مذکّر، توانست در سال ۱۳۴۹ یک زمین خاکی اختصاصی برای تمرین‌هایش پیدا کند و از فوتبال‌‌بازی در کوچه‌‌های تنگ و تاریک و متلک‌‌باران پسران لندهور نجات پیدا کند. آنها سدها را شکستند تا نوبت به خواهران‌‌شان در ولایات دیگر برسد. بگذارید این داستان پر از حسرت و حرمان را -آن‌هم در آستانه برگزاری فینال زنان اروپا۲۰۲۲- با این خاطره تمام کنم که چهار دهه بعد از داستان تاج و ایتالیا، دوباره یک نتیجه ناباورانه دیگر در حوزه فوتبال دختران مملکت ایران رقم خورد و همه را انگشت به دهان کرد. این بار البته داستان وجه طنزآلود و سوررئالی هم داشت؛ بازی دوستانه تیم نوجوانان پسر و تیم دختران باشگاه فوتبال استقلال تهران در بهمن ۱۳۸۷ با نتیجه ۷-یک به‌نفع حضرات مذکر تمام شد و این حوزه را وارد جنجال‌‌ها و واکنش‌های بسیار کرد. دردت به‌جانم، دردهایت تمام نمی‌‌شود؟