چه چیزی بازار سیمان را به هم ریخت؟
روزنامه هفت صبح، فاطمه رجبی | اگر یادتان باشد وقتی که قطع مکرر برق در تهران و چند شهر مختلف بحرانی شد،خبر رسید که با تعطیل شدن کارخانه‌های سیمان و فولاد قرار است مشکل برق بخش خانگی برطرف شود.کمی بعد گفته شد به این کارخانه‌های صنعتی اجازه داده شده که با برق شبانه بخشی از تولیدشان را ادامه دهند اما حالا که قیمت سیمان ۵۰۰ برابر شده، مشکلات این تصمیم در حال نشان دادن خودشان هستند؛
البته بعضی‌ها هم می‌گویند آنچه کار بازار سیمان را به اینجا رسانده فقط قطعی برق نیست بلکه واسطه‌های شناخته شده این بازار که قبل از قطعی برق هم کارشان را شروع کرده بودند با خرید تولیدات کارخانه‌ها و تزریق قطره‌چکانی آن به بازار قیمت را به شکل عجیبی بالا نگه داشته‌اند.این وسط پروژه‌های بزرگ و کوچک مسکن نه‌تنها با قیمت بالا مواجه شده‌اند بلکه کمبود سیمان در بازار هم در کارشان وقفه ایجاد کرده و گفته می‌شود پروژه بزرگ مسکن ملی همین حالا لنگ رسیدن سیمان با قیمت مصوب است.
برق مقصر اصلی؟
وقتی فعالان بازار ساخت و ساز می‌شنوند که قیمت هر کیسه سیمان در صورت تحویل فوری به ۵۰۰ هزار تومان رسیده، بلافاصله انگشت اتهام‌شان را سمت بی‌برقی می‌برند چرا که وزارتخانه‌های نیرو و صمت توافق کرده‌اند که برق شبانه کارخانجات از ساعت ۲۴ تا ۸ صبح وصل شود و کارخانه‌های سیمان در شب با ۱۰۰درصد و در روز با ۳۰درصد توان کار کنند اما تولیدکننده‌های سیمان رعایت این دستورالعمل را مشکل می‌دانند آنها می‌گویند هر کوره تولید سیمان فقط برای گرم شدن و آماده بار شدن نیاز به ۴۸ ساعت زمان و دریافت سوخت منظم دارد.
محمد لهونی، مدیرعامل شرکت تعاونی مصالح فروشان در این مورد می‌گوید: «جهش قیمتی که در هفته اخیر اتفاق افتاد، اجتناب‌ناپذیر بود چون تولید و عرضه به بازار افت بسیار شدیدی داشته است. طبیعتا با قطع برق حجم قابل‌توجهی از تولید کاهش پیدا می‌کند و محصول کافی به بازار تزریق نمی‌شود و همین موضوع هم مستقیما روی قیمت تاثیر دارد آن هم در فصلی که بهترین زمان ساخت و ساز است و بازار در پرتقاضاترین وضعیت خودش قرار دارد. در یک کلام باید گفت که تعادل عرضه و تقاضا در بازار به هم خورده و وقتی این تعادل به‌هم بخورد، قیمت هم تغییر می‌کند.»
این حرف تولید‌کننده‌ها هم هست، رضا نیک‌پور، مدیرعامل سیمان کردستان که قبل از بروز مشکلات برقی، روزانه سه هزار تن سیمان و کلینگر تولید می‌کرد به هفت‌صبح می‌گوید:«در این موقع از سال دپوی سیمان در انبار نداریم و تا وقتی که برق قطع باشد تولیدی هم نداریم و نمی‌توانیم محصولی تولید کنیم اما وقتی مسئله برق حل شود ما هم با تمام توان به چرخه تولید بر می‌گردیم شاید در آن زمان قیمت سیمان دوباره منطقی شود اما قبل از آن چطور می‌شود انتظار داشت که قیمت پایین بیاید؟»
پای بورس در میان است؟
بعضی از تحلیلگرها ماجرا را به ورود صنعت سیمان به بورس ربط می‌دهند؛ آنها می‌گویند با بورسی شدن سیمان دیگر خبری از قیمت‌های دستوری نخواهد بود و همین موضوع قیمت سیمان را بالا می‌برد اما نیک‌پور این را ترفند دلال‌ها برای ترساندن مصرف‌کننده و تصمیم‌گیرها می‌داند و می‌گوید آنها با نادیده گرفتن مسئله برق دارند از این فرصت استفاده می‌کنند که سلطه‌شان بر بازار قطع نشود چون وقتی سیمان در بورس عرضه شود، تقاضا قیمت را تعیین می‌کند.
او می‌گوید: «مگر در حال حاضر مصرف‌کننده‌ای که با قیمت سرسام‌آور سیمان روبه‌رو می‌شود آن را از در کارخانه با این قیمت می‌خرد که بگوییم تقصیر بورس و سودجویی کارخانه‌هاست؟ مصرف‌کننده فعلی سیمان را از دلال با این قیمت می‌خرد. در حالی که اگر سیمان در بورس عرضه شود، دیگر دلالی وجود نخواهد داشت، تولید‌کننده‌ها سیمان را به قیمتی بین قیمت دستوری و قیمت دلال‌ها می‌فروشند و سودش به جیب تولیدکننده می‌رود تا کارش را توسعه دهد و تولیدش را بیشتر کند؛ همین تولید بیشتر هم در نهایت قیمت را پایین می‌آورد پس لطفا به مردم آدرس غلط داده نشود.»
سلاطین سیمان
با توجه به اینکه تولید کارخانه‌ها کم شده و آنها آنچنان که باید و شاید سیمان برای عرضه به خریدارها ندارند، پس دلال‌ها از کجا سیمان می‌آورند، آیا آنها از قبل در جریان کم شدن قریب‌الوقوع تولید بوده‌اند و سیمان احتکار کرده‌اند؟ کسانی که دلال‌ها را متهم اصلی وضعیت موجود می‌دانند و می‌گویند که آنها حتی از شرایط بی‌برقی هم به نفع خودشان سوءاستفاده می‌کنند، احتمال چنین کاری را تایید می‌کنند. رضا جمارانیان، رئیس انجمن صنفی کارفرمایان صنعت سیمان یکی از همین افراد است.
او در ویدئویی که اتفاقا خیلی هم پربازدید شده می‌گوید: «۷۰ درصد سیمان خریداری شده در یک‌سال گذشته در کشور در اختیار ۱۵ نفر بوده است. اسامی این ۱۵ نفر کاملا مشخص است و بنده از واحد‌های نظارتی نظیر سازمان بازرسی کل کشور و وزارت اطلاعات درخواست می‌کنم به این موضوع ورود کنند تا مشخص شود در ۱۵ سال گذشته چه اتفاقی در صنعت سیمان افتاده است و چه‌کسانی از این صنعت بهره‌مند شده‌اند.
هرجا از نظام عرضه و تقاضا خارج شدیم و قوانین دستوری را جایگزین کردیم، به غیر از رانت و فساد برای عده خاص، هیچ عایدی نه برای تولیدکننده و نه برای مصرف‌کننده نداشته است، عده‌ای با استفاده از این رانت و ایجاد فساد، سیمان ۱۶ هزار تومانی را به قیمت ۶۰ هزار تومان به مصرف‌کننده فروختند. در کل کشور ۳۰ نفر واسطه در بازار سیمان وجود دارند که بیش از ۱۵سال است بازار را در دست دارند و مصرف‌کننده و تولیدکننده را نابود کردند.»
او برای اثبات حرفش به اوضاع نابسامان قبل از قطعی برق هم اشاره می‌کند و می‌گوید: «قبل از قطع برق در زمستان ۹۹ قیمت مصوب هر پاکت ۵۰ کیلویی سیمان، ۱۶ هزار تومان بود که در همان زمستان، درب کارخانه سیمان به مبلغ ۱۶ هزار تومان به فروش می‌رسید ولی عوامل توزیع و واسطه‌ها آن را خریداری می‌کردند و در نهایت بین ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان به دست مصرف‌کننده نهایی می‌رسید. اگر این عدد را در تناژ تولید و فروش صنعت سیمان در زمستان ۹۹ ضرب کنیم به گردش مالی شش هزار میلیارد تومانی خواهیم رسید.
در اردیبهشت ۱۴۰۰ بعد از چند سال افزایش قیمت‌های پایین‌تر از نرخ تورم، نهایتاً مجوز افزایش ۴۰ درصدی قیمت به سیمان صادر شد و نرخ هر پاکت سیمان از ۱۶هزار تومان به ۲۲ هزار تومان رسید. در ۹ خرداد امسال در بورس کالا، بالاترین قیمتی که قبل از قطع برق، سیمان فروخته شد ۲۴ تا ۲۵هزار تومان بود که مصرف‌کننده می‌توانست به صورت مستقیم و حداقل ۱۰ تن از طریق بورس کالا آن را خریداری کند ولی برای مصرف‌کننده جزء در سطح بازار این قیمت به ۳۲ تا ۳۴ هزار تومان می‌رسید. همانطور که می‌بینید در زمان پیش از قطع برق کارخانه‌ها هم اختلاف ۵۰ درصدی قیمت سیمان نسبت به نرخ مصوب اتفاق افتاده و مشکل اصلی جای دیگری است، مسئله برق موقتی است اما دلالان انگار دائمی هستند.»
در انتظار گران شدن خانه؟
بزرگ‌ترین اعتراض‌کننده‌ها به بالا رفتن چند شبه قیمت سیمان سازنده خانه‌ها در سطح انبوه مثل سازندگان مسکن ملی هستند. آنها می‌گویند قیمت‌ها از جمله قیمت همین سیمان چند برابر شده در حالی که تسهیلات دولتی و تعهدات آنها برای ساخت مسکن ثابت مانده است. خیلی از سازنده‌های انبوه هم از تاثیرگذاری این موضوع روی قیمت خانه در نیمه دوم سال خبر می‌دهند آن هم در شرایطی که در شش ماه اول هم قیمت‌ها شوکه‌کننده بوده‌اند.
محسن غیاثی‌نژاد یکی از انبوه‌سازان تهران می‌گوید در حال حاضر هزینه ساخت هر متر خانه در پایتخت چیزی حدود ۷ میلیون تومان است. برای ساخت هر متر خانه هم حدود ۱۵۰ کیلو سیمان نیاز است که اگر قیمت هر کیسه ۵۰ کیلویی سیمان را در طی ماه‌های گذشته حدود ۷۰ هزار تومان در نظر بگیریم، یعنی حدود سه درصد هزینه ساخت خانه را سیمان تشکیل می‌دهد. حالا شما فکر کنید قیمت سیمان دو برابر شود حتما روی قیمت مسکن تاثیر می‌گذارد البته این را در نظر داشته باشید که به موازات گران شدن سیمان، تمام مصالح ساختمانی دیگر هم گران شده‌اند؛ مثل آهن، شیشه و سرامیک و… همه اینها روی قیمت تمام‌شده تاثیر می‌گذارند.
