ابعاد تجارت جهانی شش غول بزرگ واکسن کرونا
روزنامه هفت صبح، نگین باقری | نبرد جهانی برای تامین واکسن کرونا از اواخر تابستان بالا گرفت. دقیقش را بخواهید، یعنی زمانی که هر روز خوشبینی‌ها نسبت به واکسن کرونا بیشتر و بیشتر شد. کشورها قراردادهای بیشتری برای پیش‌خرید این واکسن‌ها منعقد کردند و شرکت‌های دارویی هم در رقابت با یکدیگر در تلاش بودند تا راهی برای کاهش سرعت انتقال بیماری بیابند که جان بیش از یک میلیون و ۵۰۰ هزار نفر را گرفته است. اما این رقابت یک بُعد اقتصادی هم داشته است.
در گزارش زیر نگاهی به کاندیداهای اصلی واکسن انداخته‌ایم تا ببینیم گردش مالی این شرکت‌ها فقط در همین چندوقت چقدر بوده است؟ برآوردهای ما نشان می‌دهد شش غول بزرگ واکسن کرونا تا امروز با کشورهای دنیا بیش از ۶۰ میلیارد دلار قرارداد بسته‌اند، آن هم درحالی‌که بعضی از آنها هنوز نتایج مرحله سوم کارآزمایی خود را منتشر نکرده‌اند.
*** مدرنا: سه میلیارد و ۸۶۷ میلیون دلار
نام شرکت بیوتکنولوژی مدرنا که برای جوابگویی مقابل کووید ۱۹ نیاز به دوبار تزریق دارد، کمی بعد از واکسن فایزر پیچید. هر دوی آنها از فناوری‌های مشابهی برخوردار هستند که رویکرد جدیدی برای ایجاد ایمنی در برابر ویروس بوده است و واکنش مشابهی هم در واکسن خود پیدا کرده‌اند. مدرنا را فقط می‌شود در دمای ۴ درجه زیر تا شش ماه هم انقضا نمی‌شود و در دمای عادی خانه هم قابل نگهداری است.
حالا اگر سراغ حساب‌وکتاب مالی این شرکت برویم، یادمان خواهد آمد که دو ماه پیش این شرکت اعلام کرد که برای هر دز مشتریان آن باید بین ۳۲ تا ۳۷ دلار هزینه کنند. تا امروز ۱۰۰ میلیون دز را متعهد شده که به ایالات متعهده عرضه کند. به‌ترتیب کانادا، انگلیس و سوئیس هم ۵۶ میلیون، ۵۰ و ۴٫۵ میلیون دز خریداری کرده‌اند. اگر به طور میانگین هر دز را ۳۵ دلار در نظر بگیریم، درمجموع شرکت مدرنا توانسته است تا الان سه هزار و ۸۶۷ میلیون دلار بایت این واکسن قرارداد مالی منعقد کند.
*** فایزر-بیونتک: ۱۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار
دو شرکت دارویی فایزر و بیونتک در این راه با هم شریک تجاری هستند و واکسن آنها هم شامل دو تزریق با فاصله ۲۱ روز می‌شود. برخلاف مدرنا، فایزر را باید در شرایط ویژه‌ای نگهداری کرد که توزیع آن را بسیار سخت می‌کند. قیمت این واکسن هر دز ۲۰ دلار اعلام شده که به طور قابل‌ملاحظه‌ای از مدرنا ارزان‌تر است. اتحادیه اروپا از این واکسن ۳۰۰ میلیون دز خریده است. ژاپن و آمریکا هم به‌ترتیب ۱۲۰ و ۱۰۰ میلیون دز توافق کرده‌اند. انگلیس، کانادا، استرالیا و شیلی هم هرکدام حداقل ۱۰ میلیون دز از این واکسن خریداری کرده‌اند.
جمع کل قراردادهای فایزر و بیونتک با این واکسن تا همین چند روز پیش به ۱۱ هزار و ۲۰۰ میلیون دلار می‌رسد. البته ترکیه قرار است از بیونتک هم ۲۵ میلیون دز وارد کند، اما هنوز خبر نهایی شدن معامله آن به بیرون درز نکرده و ما آن را در این حساب‌وکتاب دخالت نداده‌ایم.
*** آسترازنکا-آکسفورد: شش میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار
غول دارویی آسترازنکا هم با همکاری آکسفورد در حال تولید واکسن کروناست. داده‌های آن در این روزهای گذشته کمی بالا و پایین شده، اما بااین‌حال اعتبار نام شرکت داروسازی آسترازنکا باعث شده که کشورها همچنان پشت آن را برای خرید واکسن کرونا خالی نکنند. داده‌های آزمایش آن احتمالا تا قبل از پایان سال باید در دسترس همه قرار بگیرد. قیمت این واکسن ۴ دلار تعیین شده که باید گفت در برابر واکسن‌های دیگر مفت به حساب می‌آید. چرا این قیمت اینقدر ارزان است؟ چون شرکت آنها متعهد شده که در پاندمی از این واکسن هیچ سودی نبرند، اما از خردادماه دیگر قیمت واکسن خود را افزایش می‌دهند.
میزان اثربخشی این واکسن هم از ۶۲ درصد تا ۹۰ درصد متفاوت گزارش شده است. واکسن آکسفورد دیگر از نظر نوع ساخت شبیه به دو مورد قبلی نیست و از این نظر حامل ویروس اصلاح ژنتیکی شده است. دردسرهای توزیع را هم ندارد، چراکه در یخچال هم می‌شود آن را نگه داشت. این دو شریک، واکسنشان را برای کشورهای زیادی تضمین کرده‌اند. ایالات متحده و هند هرکدام توافق کرده‌اند که ۵۰۰ میلیون دز تهیه کنند. اتحادیه اروپا هم سفارش ۴۰۰ میلیون دز را داده و مرکز کوواکس ۳۰۰ میلیون دز سفارش داده است. همه اینها به کنار، انگلیس، ژاپن، اندونزی و برزیل هم هرکدام حداقل ۱۰۰ میلیون دز سفارش داده‌اند. پس درمجموع گردش مالی این شرکت برای تقاضاکننده‌ها ۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلار شده است.
*** جانسون و جانسون: سه میلیارد و ۶۸۰ میلیون دلار
کمتر از بقیه در این بازار اسم در کرده است، اما برای خودش در همین چند ماه بازار بزرگی دست‌وپا کرده. جانسون و جانسون، یک واکسن کروناست که باید فقط یک‌بار آن را تزریق کرد و اگر این موضوع در فاز آخر تایید شود، برای این کمپانی یک برگ برنده نهایی خواهد بود. فناوری ساخت آن، شبیه به تکنولوژی‌ای است که قبلا در واکسن ابولا هم استفاده شده بود. جی جی را ۱۰ دلار قیمت‌گذاری کرده‌اند و نگهداری آن دنگ‌وفنگ زیادی ندارد. اتحادیه اروپا از آن سفارش ۲۰۰ میلیون دز، ایالات متحده سفارش ۱۰۰ میلیون و کانادا سفارش ۳۸ میلیون دز را کرده است. قراردادی هم با انگلیس برای فروش ۳۰ میلیون دز بسته‌اند که مجموع قراردادهای این واکسن را به سه میلیارد و ۶۸۰ میلیون دلار می‌رساند.
*** سینوفارم: ۱۴ میلیارد و ۵۸۰ میلیون دلار
سینوفارم از آن واکسن‌های گران این لیگ است که قیمت آن گفته شده به ۱۵۰ دلار می‌رسد. تا امروز از این واکسن ۱٫۲ میلیون دز به اندونزی صادر شده است؛ حالا این در حالی است که هنوز داده‌های کارآزمایی سوم این واکسن منتشر نشده و روش معمول این است که منتظر تحلیل داده‌های کارآزمایی مرحله سوم بمانیم.
اما این وضعیت غیرطبیعی، شرایط رقابتی بین کشورها درست کرده که هرکدام دز بیشتری بخرد، پیروز این میدان می‌شود. این آش اخیرا آنقدر شور شد که قرار شد کانادا بخشی از واکسن‌هایش را به سازمان بهداشت جهانی اهدا کند. حالا سینوفارم چقدر پیش‌فروش کرده؟ ۴۶ میلیون دز واکسن سینوفارم به کشور برزیل و ۵۰ میلیون دز به ترکیه فروخته شده است. تا امروز مجموع قراردادهای این شرکت برای فروش واکسن کرونا به ۱۴ میلیارد و ۵۸۰ میلیون دلار می‌رسد.
*** کروناواک: ۱۰ میلیارد و ۳۸۰ میلیون دلار
اسم این واکسن کروناواک است که در کارخانه بزرگ سینوواک پکن تولید می‌شود. آنچه از آن تا امروز می‌دانیم این است که واکسن کروناواک از ویروس ضعیف‌شده کووید۱۹ ساخته شده که همان روش سنتی ساخت واکسن است. اما مثل واکسن آکسفورد-آسترازنکا در دمای یخچالی استاندارد هم قابل نگهداری است که به آن یک امتیاز و برتری بزرگی نسبت به بقیه واکسن‌ها داده. به‌خاطر همین این دو واکسن برای کشورهای درحال‌توسعه که شرایط نگهداری سختی دارند، واکسن خوبی محسوب می‌شود.
کروناواک هنوز نتایج مرحله سوم کارآزمایی خودش را نداده، اما کشورها برای آن سر و دست می‌شکنند. مثلا برزیل یکی از مشتری‌های سینوواک چینی بوده که از آنها ۱۲۰ میلیون دز خریده است. اندونزی هم مشتری دیگر آنها بوده است که ۱٫۲ میلیون دز تا امروز با این کشور قرارداد بسته و قرار است ۱٫۸ میلیون دز دیگر هم تا ژانویه به این کشور برسد.
قیمت سینوواک برای هر دز ۶۰ دلار ارزیابی شده است، اما هنوز به صورت رسمی این رقم اعلام نشده. ترکیه هم همین چند روز پیش قرارداد خودش را برای خرید ۵۰ میلیون دز واکسن از این شرکت منعقد کرد. تا امروز گردش مالی این شرکت با این تعداد قرارداد پیش‌فروشی که داشته، به ۱۰ میلیارد و ۳۸۰ میلیون دلار رسیده است.
*** اسپوتنیک وی روسیه: ۱۰ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار
مقام‌های روسی گفته‌اند که بیش از ۵۰ کشور دنیا، یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دز از اسپوتنیک را سفارش داده‌اند. به‌خاطر این میزان بالای سفارش هم آنها قرار است با داشتن شرکای خارجی سالی ۵۰۰ میلیون دز واکسن کرونا تولید کنند. تنها گزارش رسمی از قیمت این واکسن این بود که قرار است کمتر از ۱۰ دلار باشد. تاثیر این واکسن هم ۹۲ درصد اعلام شده و نیاز به دوبار تزریق دارد. تا امروز بیشتر از ۱۰۰ هزار نفر در روسیه با اسپوتنیک واکسینه شده‌اند. اگر در نظر بگیریم که قیمت این واکسن همانطور که روس‌ها ادعا کرده‌اند مثلا ۹ دلار باشد، این کمپانی با این میزان سفارش که گرفته، به رقمی برابر با ۱۰ میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار دست پیدا خواهد کرد.
