ماجرای توئیت زهرا و محدودیت نقلوانتقال پول
روزنامه هفت صبح | همه چیز از توئیت زهرا شروع شد؛ نوشته یک اکانت در شبکههای اجتماعی که اصلا شاید وجود خارجی نداشته باشد اما چون قرار است خوشبینانه به ماجرا نگاه کنیم، فعلا این موضوع را کنار میگذاریم. زهرا نوشته یک مهاجر اهل افغانستان است و از مدتها پیش در ایران سکونت دارد. او ادعا کرده از شش روز پیش قادر نیست مثل گذشته از حساب بانکی متعلق به خودش استفاده کند:
«امروز برای اینکه حسابم مسدود شده بود رفتم بانک. کارمند بانک میگه حسابت مسدود نیست. میگم چرا نمیتونم مبالغ بالای سه میلیون تومان خرید بزنم. گفت بانک مرکزی اجازه خرید بیش از دو میلیون رو به افغانها نمیده. پولی که خودمون درآوردیم هم باید به جیره دریافت کنیم.»
برخلاف چیزی که بعضیها اصرار دارند نشان دهند، جامعه ایران به مسائل مرتبط با مهاجران اهل افغانستان در کشور حساسیت خاصی نشان میدهد. نمونهاش همین توئیت زهرا که در دو روز گذشته بیش از ۱۲هزار بار فیو و نزدیک هزار و ۳۰۰مرتبه بازنشر شده است. افراد زیادی با نویسنده این چند خط ابراز همدردی کردهاند و بعضیها از او بابت آنچه «نژادپرستی» یا «رفتار تبعیضآمیز با مهاجران افغان» خوانده میشود، عذرخواهی میکنند.
در مقابل دسته دیگری میگویند بیاطلاعی کارمند بانک یا اشتباه خود زهرا در این مسئله اثرگذار است چون خود ایرانیها هم پس از اجرای قوانین ضدپولشویی با محدودیتهای نقل و انتقال پول یا برداشت از حساب روبهرو هستند. ما در سرویس راهنمای بازار هفتصبح به بهانه توئیت زهرا کل ماجرای محدودیتهای اعمال شده برای نقل و انتقال پول در شبکه بانکی را مرور کردهایم.
ما به زهرا یا هرکسی که آن توئیت را نوشته پیغام دادیم و تلاش کردیم بپرسیم دقیقا چه اتفاقی برایش رخ داده است. هنوز جوابی دریافت نکردیم. احتمالا سر این کاربر شلوغ است چون از زمان انتشار توئیت مدام به دنبالکنندگانش افزوده میشود. از طرف دیگر او مشغول مجادله با کاربرانی است که میگویند ادعاهایش دروغ هستند.
چیزی که زهرا باید به شکل واضح مشخص میکرد این است که قصد انجام کدام تراکنش بانکی را دارد. خرید به صورت کشیدن کارت روی دستگاه کارتخوان؟ کارت بهکارت کردن پول به وسیله ابزارهایی مثل اینترنت بانک و موبایل بانک و اپلیکیشنهای همراه؟ جواب این سوالها اهمیت زیادی در روشن شدن موضوع دارد. همین حالا شما بهعنوان یک ایرانی نمیتوانید بیشتر از سقف سه میلیون تومان پول کارت بهکارت کنید.
سقف مجاز کارت کشیدن روی دستگاه کارتخوان هم برای هر کارت ۵۰میلیون تومان و برای هر کد ملی به شرط استفاده از دو کارت بانکی ۱۰۰میلیون تومان است. در حالی که زهرا گفته نمیتوانم مبالغ بالای سه میلیون تومان خرید بزنم. اگر زهرا کارت بانکی دارد، یکی از همین کارتهایی که دست من و شماست و به شبکه شتاب وصل میشود اصولا هیچ بانکی قادر نیست، برایش به شکل اختصاصی محدودیت تعریف کند. مگر همان ۵۰میلیون تومان که توسط بانک مرکزی تعریف شده است. آیا زهرا دروغ میگوید؟ اینقدر بدبین نباشید!
*** محدودیتهای نقل و انتقال پول
قوانین مبارزه با پولشویی خیلی رک و صریح حرفشان را میزنند و تقریبا در تمام دنیا هم اجرا میشوند. تازه ایران جزو کشورهایی است که قبلا آنها را چندان جدی نمیگرفت اما تصمیم گرفته کمکم در مورد آنها سختگیری کند. علاوه بر قوانین ضدپولشویی، مشتریان بانکی با قوانین مربوط به نظام پرداخت و برداشت نقدی و الکترونیکی هم روبهرو هستند.
سادهترین مثال که همه حداقل یک مرتبه با آن روبهرو شدهاند، محدودیت برداشت نقدی از دستگاههای عابربانک تا سقف روزانه ۲۰۰هزار تومان است. سقف برداشت نقدی از عابربانکها نزدیک عید تا ۵۰۰هزار تومان افزایش پیدا میکند. همین مورد ساده کلی موافق و مخالف دارد. بعضیها میگویند با توجه به افزایش قیمتها لازم است سقف ۵۰۰هزار تومان دائمی شود اما موافقان اعتقاد دارند استفاده از کارت به جای پول نقد در اولویت است.
از دیگر محدودیتهای انتقال پول باید به محدودیت انتقال وجه به صورت کارت بهکارت اشاره کرد که در حال حاضر برای هر کارت روزانه سه میلیون تومان است. بانک مرکزی این اواخر و با توجه به شرایط خاص ایجاده شده توسط کرونا در بخشنامهای به بانکها اجازه داده سقف کارتبهکارت را تا شش میلیون افزایش دهند. این بخشنامه توسط بعضی بانکها اعمال شده است.
محدودیتهای بزرگتر توسط قوانین مبارزه با پولشویی اعمال میشود. مثلا از پارسال هر کارت بانکی در طول یک روز قادر نیست بیش از ۵۰میلیون تومان تراکنش الکترونیکی داشته باشد. اگر کسی به رقمی بیش از این نیاز داشت، نهایتا میتواند با یک کارت بانکی دیگر ۵۰میلیون تومان دیگر جابهجا کند اما در نهایت در کد ملی در طول ۲۴ساعت قادر به انتقال یا خرید تا سقف ۱۰۰میلیون تومان خواهد بود.
تازهترین محدودیت درنظر گرفته شده در راستای قوانین مبارزه با پولشویی محدودیت دریافت نقدی در شعبات بانکی است. به این صورت که دارنده حساب نمیتواند به بانک برود و درخواست برداشت نقدی بیش از ۱۵میلیون تومان داشته باشد. اگر به بیش از این رقم نیاز داشته باشید، احتمالا مجبور شوید کارتان را با چک رمزدار راه بیندازید.
*** چه اتفاقی برای زهرا رخ داده است؟
خواندن توئیت زهرا، مهاجر اهل افغانستان ما را کنجکاو کرد تا ماجرا را از یک مسئول بانکی پیگیری کنیم. او میگوید محدودیتهای مربوط به پولشویی، مستقیما توسط بانک مرکزی اعمال نمیشوند و فرآیند خاص خودش را دارد. مجلس تصویب میکند، هیات وزیران ابلاغ میکند، شورای عالی مبارزه با پولشویی متشکل از نماینده قوه قضائیه، سازمان بازرسی، چند عضو هیات وزیران، نمایندههای مجلس و چند نهاد دیگر با تایید قوه قضائیه تصمیم نهایی را خواهند گرفت و بانک مرکزی صرفا این محدودیتها را در قالب بخشنامه به بانکها میفرستد.
در حال حاضر آخرین دستورالعمل چگونگی شناسایی مشتریان خارجی موسسات اعتباری مربوط به سال ۹۰ است. ممکن است این دستورالعمل در آینده تغییر کند اما فعلا بانکها بر اساس همین دستورالعمل فعالیت میکنند. در ماده چهارم این دستورالعمل آمده، ارائه همه خدمات بانکی به اتباع خارجی که گذرنامه و پروانه اقامت معتبر داشته باشند بلامانع است و آنها میتوانند مثل یک ایرانی از خدمات بانکی استفاده کنند.
این مسئول بانکی میگوید در ایران شرایط خاصی از نظر اتباع خارجی داریم. گروهی مهاجر افغانستان هستند که به شکل قانونی وارد کشور نشده و گذرنامه یا پروانه اقامت ندارند و صرفا با مواردی مثل کارت آمایش یا دفترچه پناهندگی ثبت شدهاند. بر اساس ماده چهارم دستورالعمل، ارائه خدمات بانکی الکترونیک به این افراد ممنوع است و آنها صرفا میتوانند حساب بانکی قرضالحسنه داشته باشند. هرگونه خدمات بانکی اتباع خارجی نیاز به ارائه کد پژواک دارد که چیزی مثل همان کد ملی است.
علاوه بر کد پژواک، پروانه اقامت معتبر هم برای استفاده از خدمات بانکی لازم است. به این ترتیب یک احتمال درباره اتفاقی که برای زهرا، مهاجر اهل افغانستان افتاده، وجود دارد. احتمالا پروانه اقامتشان باطل شده است. به عبارتی زمان افتتاح حساب او میتوانسته از تمام خدمات بانکی استفاده کند و حالا پروانه او باطل شده. احتمال دیگر این است که بانک موردنظر موقع افتتاح حساب، کار غیرقانونی انجام داده و بعدا متوجه این موضوع شده است. برای همین جلوی تراکنش حساب را گرفته اما چنین موضوعی بعید به نظر میرسد چراکه در چنین حالتی بانک کل حساب را مسدود میکرد و خبری از محدودیت در تراکنش نبود.
بررسیهای ما محدود به بررسی دستورالعملها و گفتوگو با مسئولان بانکی نمیشود. برای اینکه دقیقا بفهمیم ماجرا از چه قرار است، سراغ شعبههای بانک رفتیم. شعبه اول، کارت خبرنگاری را نشان دادیم و کارمند بانک بعد از صاف کردن صدایش گفت اگر اتباع خارجی پروانه اقامت داشته باشند مشکلی بابت افتتاح حساب نخواهند داشت.
شعبه بعدی خبری از کارت خبرنگاری نبود. خودمان را به عنوان یک ساختمانساز که چند کارگر اهل افغانستان دارد جا زدیم و گفتیم آیا میتوان برای آنها که کارت آمایش دارند، کارت بانکی بگیریم؟ پاسخ منفی بود. کارمند بانک میگوید آنهایی که کارت آمایش دارند نمیتوانند از خدمات الکترونیک بانکی استفاده کنند و صرفا میتوانند حساب قرضالحسنه داشته باشند.
*** زهرا چه راهی پیشرو دارد؟
ماجرای توئیت زهرا میتواند نتیجه یک سوءتفاهم باشد. اولین قدم این است که او باید پروانه اقامت خود را بررسی کند تا ببینید آیا باطل شده یا هنوز اعتبار دارد؟ اگر پاسخ مثبت است، این موضوع میتواند از یک اشتباه ساده شروع شده باشد. زهرا میگوید «چرا نمیتوانم مبالغ بالای سه میلیون تومان خرید بزنم؟» دقیقا معلوم نیست منظور او انتقال وجه کارتبهکارت است؟
میخواسته اینترنتی خرید کند یا با دستگاه کارتخوان کارت کشیده؟ احتمالا کارمند بانک منظور زهرا را به خوبی متوجه نشده و سقف کارتبهکارت را به او گفته است چراکه بر اساس دستورالعملها، اتباع خارجی با پروانه اقامت میتوانند مثل یک ایرانی از خدمات بانکی استفاده کنند. فرقی نمیکند مثل زهرا اهل افغانستان باشند، یا مثل کارلوس کیروش از پرتغال آمده باشند!