دوربین مخفی آزار و اذیت شهروندان برای جذب فالوئر
روزنامه هفت صبح | قدیمترها جمعه بعدازظهر پای شبکه پنج مینشستیم تا برنامه دوربین مخفی امیرحسین قرایی را ببینیم، ما که بچه بودیم از تهدل به گیر کردن مردم در موقعیتهای خاص اخلاقی میخندیدیم و بزرگترها هم از این فرصت برای دادن پندهای اخلاقی استفاده میکردند اما حالا با شدیدتر شدن رقابت بین اینفلوئنسرها یا همان شاخهای مجازی برای تولید محتوا مرزهای ساختن دوربین مخفی جا بهجا شده.
فکر کنید یک روز عصر در حالیکه خسته از کار روزانه در حال بازگشت به خانه هستید، سوار تاکسی میشوید، روی صندلی جلو خانمی نشسته که کمی بعد احساس میکنید همسر راننده است و قبل از سوار شدن شما بین آنها بگومگو شده و حالا راننده عصبانی زن را تهدید میکند که اگر همینطور به بیرون نگاه کند و جوابش را ندهد او را پرت میکند پایین. اتفاقی که چند دقیقه بعد شاهدش هستید این است که راننده عصبانی در را باز میکند و زن را وسط اتوبان پرت میکند پایین.
فقط تصور دیدن این صحنه هم وحشتناک بهنظر میرسد، حالا فکر کنید بعد از اینکه شاهد این صحنه بودید و احتمالا داد و فریاد راه انداختهاید راننده میایستد، میخندد و به شما میگوید که این یک دوربین مخفی بوده و چیزی که از ماشین به بیرون پرت شده نه همسرش بلکه یک مانکن بوده است. بعد هم صفحه اینستاگرامش را که چند صد هزار دنبالکننده دارد، نشانتان میدهد و از شما میخواهد صحنههای حاوی نهایت اضطراب، خشم و ترس شما را با این چند صد نفر در میان بگذارد.
شما هم که احتمالا میخواهید اصطلاحا کول و باحال بهنظر برسید و بیجنبه نباشید یا حتی برای اینکه آن چند صد هزار نفر شما را ببینند بهجای اینکه حق جناب بلاگر را کف دستش بگذارید، قبول میکنید و با تپش قلب به خانه میروید اما همه شرایط یکسانی ندارند. بعضیها واقعا کلافهتر، مضطربتر و آسیبپذیرتر از آن هستند که در چنین موقعیتهایی قرار داده شوند و احتمالا واکنش متفاوتی خواهند داشت؛ مثل مردی که اخیرا دیدیم چطور بهخاطر کوبیده شدن یک بشقاب خامه بهصورتش از پشت، در حالیکه روی پله برقی ایستاده بود، کتک مفصلی به بلاگر بیمزه زد .
انتشار این ویدئو در شبکههای مجازی، بحثی درباره این دست محتواها که به اسم دوربین مخفی و برای «خندیدن» ساخته میشوند راه انداخت. کاربری با انتشار این ویدئو در توئیتر نوشت که فکر کن برای انجام کار اداری یکروزه به تهران آمده باشی و کسی با تو این کار را بکند. زن دیگری از تجربهاش وقتی باردار بوده تعریف کرد و گفت زندگی بهاندازه کافی تهدیدهای واقعی دارد که دیگر نخواهیم به شکل مصنوعی برای همدیگر اضطراب و مشکل درست کنیم.
به این ترتیب ویدئوهای مشابه دوباره دست بهدست شدند اما اینبار با نگاه انتقادی. از ویدئوی پسری گرفته که از پشتسر به مردان مسن نزدیک میشد، توی گوش آنها جیغ میکشید یا حرفهای توهینآمیز میزد تا آنها دنبالش کنند یا چیزی به سمتش پرتاب کنند تا ویدئوهایی که مردم را در موقعیت سرقتهای خشن نمایشی قرار میدادند و قرار بود بیننده به این کارها بخندد. واکنش تند مردی که روی پله برقی ایستاده بود خیلیها را یاد مرد دیگری انداخت که بعد از حضور در دوربین مخفی از نوع داخل ماشین، عصبانی پیاده شد و با سنگ شیشههای ماشین را شکست.
البته نکته ناامیدکننده ماجرا اینجاست که به موازات مطرح شدن این بحث در توئیتر، در شبکه اجتماعی دیگری که خاستگاه این نوع تولید محتوا محسوب میشود یعنی اینستاگرام نهتنها نگاه انتقادی بهوجود نیامده بلکه واکنش مرد عصبانی از خوردن یک بشقاب خامه بهصورتش هم بهعنوان محتوایی خندهدار دست بهدست میشود. احتمالا به همین دلیل هم خیلیها یاد موضع قانونی در مورد این نوع تولید محتوا افتادهاند.
میتوانید شکایت کنید
طبق اصل ٢۵ قانون اساسی هرگونه استراقسمع و تجسس در زندگی دیگران خلاف قانون است مگر به حکم قانون افراد اجازه این کار را داشته باشند. همچنین در ماده ۴١ منشور حقوق شهروندی هم به این موضوع اشاره شده است: «کنترلهای صوتی و تصویری خلاف قانون در محیطهای کار، اماکن عمومی، فروشگاهها و سایر محیطهای ارائه خدمت به عموم، ممنوع است.»
درواقع در منشور حقوق شهروندی هم به نصب خلاف دوربینهای مداربسته اشاره شده و آمده که کسی که به دلایل امنیتی اقدام به نصب دوربین مداربسته میکند، باید این موضوع را به افرادی که در این محیط حاضر میشوند، اطلاع دهد. برای همین هم در آسانسورها یا فروشگاههای مختلف در نقاط زیادی یادآوری میشود که «این مکان مجهز به دوربین مداربسته است.»
برای نصب دوربینهای مخفی برای تولید برنامههای تلویزیونی هم باید با مراجعه به نیروی انتظامی یا مراجع قضایی مجوزهای لازم گرفته شود. حالا فکر کنید شما در موقعیت ساخت دوربین مخفی قرار گرفته و بهنحوی آسیب دیدهاید، آیا قانون از شما حمایت میکند؟ حقوقدانها میگویند که «اگر دوربین مخفی، محتوایی همراه با ترس و وحشت داشته باشد و فردی بیخبر از همهجا در آن موقعیت رعبآور قرار گرفته است، میتواند از افرادی که او را در چنین موقعیتی قرار دادهاند، شکایت کند. درواقع این رفتار قابلیت تعقیب حقوقی و کیفری را تحتعنوان عام مزاحمت دارد.»
پلیس فتا هم از مردم میخواهد که بیتفاوت نباشند. رامین پاشایی، معاون اجتماعی پلیس فتا میگوید: «تهیه و انتشار اینگونه کلیپها که عمدتاً بدون اخذ مجوزهای قانونی از دستگاههای ذیصلاح و مربوطه صورت میگیرد در نگاه و انتشار اولیه باعث ایجاد ترس و جریحهدار شدن احساسات و تشویش اذهان عمومی میشود و پلیس فتا به محض رصد و رویت اینگونه کلیپها نسبت به شناسایی و برخورد با مجرمان و متخلفان برابر قانون اقدام خواهد کرد. از مردم هم میخواهیم که در صورت مشاهده چنین مواردی یا دیدن آزار و اذیت به این شکل، موضوع را به پلیس فتا خبر دهند.»