حقایقی درباره توصیه شماره ۷
پاسخ یک سوال مهم: آیا در مورد اف‌ای‌تی‌اف اتفاق مهمی افتاده است؟
روزنامه هفت صبح، مصطفی آرانی| کمی پیش از ساعت ۲بعدازظهر دیروز، خبرگزاری شادا، وابسته به وزارت امور اقتصادی و دارایی از «موافقت FATF با حذف نام ایران از ذیل توصیه شماره هفت» خبر داد. این خبر به سرعت در رسانه‌ها به خصوص رسانه‌های حامی دولتی با ادبیات مشترکی بازتاب داده شد و همه آن را «بیانگر مطالبه‌گری دولت مردمی از گروه ویژه اقدام مالی»، «با رویکرد احقاق حقوق ملت ایران» دانستند. با هم ببینیم که واقعا چه اتفاقی افتاده است و آیا این رخداد تاثیری روی زندگی من و شما خواهد داشت یا نه؟
یک: حدود ۱۴روز پیش خبر آمد که سید‌احسان خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی در نامه اعتراضی به گروه ویژه اقدام مالی (FATF) خواستار آن شد تا نام ایران از ذیل توصیه ۷ و سایر اسناد مرتبط این نهاد با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت حذف شود.
دو: چرا وزیر اقتصاد این نامه را زده؟ چون نهادی که در ایران طرف حساب گروه ویژه اقدام مالی یا همان اف‌ای‌تی‌اف است، شورای پیشگیری از جرائم پولشویی و تامین مالی تروریسم و مرکز اطلاعات مالی است که رئیس اولی وزیر اقتصاد است و دومی هم یکی از نهادهای زیرمجموعه وزارت امور اقتصادی و دارایی.
سه: توصیه 7 اف‌ای‌تی‌اف چیست؟ توصیه ۷ در خصوص تحریم‌های هدفمند مرتبط با اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی است و از کشورها می‌خواهد در راستای قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد اقدامات بیان شده از قبیل توقیف وجوه و دارایی‌های اشخاص تعیین شده را بدون تاخیر اعمال کند. این بخش قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد خیلی مهم است. آن را به خاطر بسپارید که بعدا با آن کار داریم.
چهار: چرا وزیر اقتصاد خواهان حذف نام ایران از این توصیه شده بود؟ چون طبق قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت (همان قطعنامه معروف برجام)، اجرای چهار قطعنامه قبلی همین نهاد یعنی شورای امنیت که در آن تحریم‌هایی علیه ایران اعمال شده بود، ۸ سال پس از تصویب برجام به پایان می‌رسید و این هشت سال در ۱۸ اکتبر امسال یعنی ۲۶ مهر به پایان رسید.
بنابراین از آن تاریخ عملا هیچ تحریم تسلیحاتی دیگری که شورای امنیت علیه ایران وضع کرده باشد باقی نمانده و خاندوزی نامه نوشته که نام ایران از ذیل توصیه‌نامه7 اف‌ای‌تی‌اف که بر اساس قطعنامه‌های قبلی سازمان ملل (چهار قطعنامه ۱۳۷۳، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳ و ۱۹۲۹) قرار داده شده بود حذف شود.
پنج: حالا چه شده است؟ رئیس گروه ویژه اقدام مالی درخواست ایران را پذیرفته و اصلاحات و تغییرات در استانداردهای خود مرتبط با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد را به تمامی کشورهای عضو و شبکه جهانی مبارزه با پولشویی خود اعلام کرده است. معلوم نیست چرا در رسانه‌های دولتی این موضوع به عنوان «عقب‌نشینی» بازتاب داده شده است چرا که در واقع یک موضوع ساده اتفاق افتاده. قطعنامه‌های قبلی شورای امنیت، طبق برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ دیگر معتبر نیست و اف‌ای‌تی‌اف اساسا هیچ مبنایی برای ادامه وضعیت قبلی نداشته است.
شش: توصیه شماره 7 چقدر مهم است؟ طبق توصیه شماره 7، کشورهای عضو باید در مورد ۲۳ فرد حقیقی و ۶۱ فرد حقوقی ایرانی یا مرتبط با ایران، احتیاط لازم را انجام می‌دادند و تحریم‌های سازمان ملل را اجرا می‌کردند. حالا طبق قواعد جدید دیگر نیازی به این احتیاط برای این ۸۴ شخص حقیقی و حقوقی وجود ندارد. بنابراین تاثیر حذف نام ایران از این توصیه‌نامه بسیار اندک است.
هفت: یعنی هیچ اثری ندارد؟ آن‌طور که خانم فاطمه مهجوریان، کارشناس مبارزه با پولشویی در کانال تلگرامی خود نوشته: «طبق این توصیه (شماره ۷) هنگامی که حدود ۲۰۰ عضو شبکه جهانی گروه ویژه (که شامل کشورها و حوزه‌های قضایی مختلف می‌باشد) مورد ارزیابی در خصوص اجرای توصیه‌های اف‌ای‌تی‌اف قرار می‌گرفتند، در ذیل توصیه ۷ ناگزیر بودند که نام ایران را ذکر کنند
(و بیان می‌کردند که در مورد اجرای این توصیه در مورد اتباع ایرانی چه کردند). به طور مثال در گزارش ارزیابی که در مارس ۲۰۱۹ در خصوص جزیره کیمن (جزیره‌ای که تا ژوئن ۲۰۱۷ جمعیتی برابر با ۶۳هزار و ۱۱۵نفر! داشته است) ۷بار نام ایران ذیل موضوع اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی ذکر شده بود و تکرار نام یک کشور در سند ارزیابی تمام کشورهای دنیا به این شکل و تحت این عنوان ریسک شهرت یک کشور را دچار مخاطره می‌کند.»
هشت: از سوی دیگر گروه ویژه اقدام مالی مسئله اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی که در توصیه شماره ۷ آمده را در برخی دیگر از توصیه‌های خود یعنی توصیه‌های ۱ و ۲ و ۱۵ هم تکرار کرده بود و در ارزیابی کارآمدی اجرای توصیه‌ها نیز در حداقل ۲ بخش مورد ارزیابی قرار می‌گرفت. بنابراین اگرچه حذف نام ایران از زیر این توصیه تاثیر مستقیم آنچنانی بر اقتصاد کشور ندارد ولی همان‌طور که خانم مهجوریان در یادداشت خود نوشته: «حذف نام کشور از چنین عنوان منفی، از گزارش ارزیابی بیش از دویست کشور و حوزه قضایی و از سند ارزیابی ریسک آن‌ها می‌تواند در گذر زمان ریسک شهرت کشور را از مخاطره بیشتر حفظ کرده و حتی آن را بهبود ببخشد.»
هشت: حالا سوال این است که آیا مشکل ایران با اف‌ای‌تی‌اف حل شده است؟ خیر. مشکل اصلی ایران با اف‌ای‌تی‌اف، توصیه‌نامه شماره 7 نبوده بلکه توصیه‌نامه شماره ۱۹ بوده است «که به موجب آن گروه ویژه از کشورها می‌خواهد علیه برخی کشورها «اقدامات مضاعف» و علیه برخی کشورهای دیگر علاوه بر اقدامات مضاعف، «اقدامات تقابلی» انجام دهند.
نام ایران از سال ۲۰۰۷ در فهرست کشورهایی که باید علیه آن‌ها اقدامات مضاعف و از سال ۲۰۰۹ در فهرست کشورهایی که باید علیه آن‌ها اقدامات تقابلی انجام شود قرار داشته است» و کماکان هم قرار دارد. البته از ژوئن سال ۲۰۱۶ تا فوریه سال ۲۰۲۰، قرار گرفتن نام ایران در فهرست اقدامات تقابلی تعلیق شد ولی بعد از عدم تصویب دو کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم و مبارزه با جرائم سازمان یافته فراملی (پالرمو) در مجمع تشخیص مصلحت نظام، این تعلیق برداشته شد. در حال حاضر هم اگر ایران می‌خواهد ماجرای اف‌ای‌تی‌اف را حل کند، باید این دو کنوانسیون را تصویب کند.
9: بنابراین به‌طور خلاصه باید بگوییم که عملا دستاوردی که دیروز در مورد آن تبلیغ شد؛ دستاورد کوچک و کم‌اهمیتی است و مشکل اصلی ایران با اف‌ای‌تی‌اف را حل نمی‌کند. مشکل اصلی ایران و اف‌ای‌تی‌اف توصیه‌نامه ۱۹ است که اصولگرایان به دلایل مختلف از جمله این تصور که بعد از تصویب دو کنوانسیونی که گفتیم امکان حمایت مالی از جبهه مقاومت نخواهد بود؛ با تصویب آن مخالف می‌کردند و می‌کنند.
آنچه حالا انجام شده مربوط به یک توصیه نامه ۷ است که می‌گوید اگر نامی به دلیل اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی در قطعنامه‌های سازمان ملل باشد؛ کشورها باید تحریم‌های آن‌ها را اجرا کنند و حالا که طبق برجام، چهار قطعنامه قبلی سازمان ملل در روز ۲۶ مهر به پایان رسیده، اساسا دیگر نامی ذیل قطعنامه شورای امنیت نیست که اف‌ای‌تی‌اف بخواهد طبق توصیه ۷ خواهان ادامه تحریم شود.
ضمنا تحریم‌ها ذیل این توصیه‌نامه کمتر از ۱۰۰ شخص را شامل می‌شده در صورتی که مسئله ریسک ذیل توصیه‌نامه ۱۹ کل شبکه بانکی را موثر کرده است. بنابراین هم کسانی که دیروز در شبکه‌های اجتماعی در مخالفت با دولت فعلی گفتند که اصولگرایان منتظر بودند تا حسن روحانی برود و بعد مشکل اف‌ای‌تی‌اف را خود حل کنند و مدعی شوند که مشکل با اف‌ای‌تی‌اف به صورت محرمانه حل شده اشتباه می‌کنند و هم کسانی که در دفاع از دولت فعلی گفتند این دولت فن مذاکره با غرب را بلد بوده و بدون هیچ تعهدی، مشکل با اف‌ای‌تی‌اف را حل کرده است.
10: چون ممکن است در جریان نباشید یا از خاطر برده باشید در انتها بگوییم که گروه ویژه اقدام مالی یا همان FATF یک سازمان بین دولتی است که در سال ۱۹۸۹ با ابتکار هفت کشور ثروتمند جهان برای توسعه مبارزه با پولشویی به خصوص در قالب معاملات موادمخدر و مقابله با تامین مالی تروریسم تاسیس شد. از نظر این نهاد مالی، کشورها به چهار دسته استاندارد، در حال پیشرفت، غیرهمکار و لیست سیاه تقسیم می‌شوند.
در صورتی که کشوری در لیست سیاه قرار گیرد (که ایران 10 سال از بازه ۲۰۰۹ تا ۲۰۲۳ را در آن لیست بوده) به زبان ساده، سیستم بانکی بین‌المللی رغبتی برای همکاری با آن کشور نخواهند داشت چرا که معنای لیست سیاه این است که امکان استفاده از سیستم بانکی این کشور برای پولشویی و تامین مالی تروریسم بالاست و بانک‌ها از ترس جریمه‌های سنگین مشارکت در چنین اقداماتی به همکاری با سیستم بانکی آن کشور خاتمه می‌دهند. ایران، کره‌شمالی و میانمار یا همان برمه در حال حاضر در لیست سیاه FATF قرار دارند.
